Friday, July 25, 2014

Dont force feed faith When the Fringe Become the Mainstream


Dont  force feed faith
And
When the Fringe Become the Mainstream
Teesta Setalvad
As I write this we have been preparing to demonstrate against the shocking, though predictable conduct of the Shiv Sena Members of Parliament  at the Maharashtra Sadan force feeding a staffer who happened to be Muslim and who also happened to be on the month long Ramzan fast in New Delhi. It is to the credit of an otherwise compliant and omplacent media that this issue was given the attention it rightly deserves in a secular democratic republic.
The point is that the Shiv Sena and the sangh parivar , now in power and control in New Delhi actually believe that India is no more secular and democratic, but actually there dream inverse state of Pakistan – a Hindu Rashtra. Listen to what BJP member Ramesh Bhiduri said yesterday in Parliament when the matter was being debate “ Go to Pakistan, this is Hindustan.” Not Bharat, not Dr Babbasaheb Ambedkar’s  Mahatma Gandhi’s, Nehru’s or Maulana Azad’s India  but their crude and majoritarian idea of a Hindu state. As the battle raged in India’s Parliament and even an obdurate Speaker, Sumitra Mahajan could not brush off this brazen anti-minority turn that Indian Parliamentary legislators have displayed comfortable in the new dispensation.
Bhiduri won in the nation’s capital, from the South Delhi Constittuency by 1.7 lakhs votes as the division of the secular vote ensured Hindutva hegemony. Number two was AAm Aadmi Party’s Col Devendra Sherawat who polled an impressive 3,90,000 votes and Number 3 was the Congress’ Ramesh Kumar with 1,25,000. Bhiduri is not alone in his sentiment. Remember the April 20, 2014 statement of Giriraj Singh of the BJP from Nawada that  Those opposing Narendra Modi are looking at Pakistan, and such people will have place in Pakistan and not in India". He got elected despite these abominable sentiments (shows gow communal sections of the Indian electorate are) and has since been embroiled in yet another controversy with a robbery at his home eliciting Rs 1.14 crores for the thief !!!
Maun Pradhan Mantri who did not let his predecessor Manmohan Singh sleep in peace with his ravings and rantings has fallen curiously silent. He vanishes from Parliament after Question Hour, sometimes does not attend at all and when it comes to Arshad being force fed or Mohsan Shaikh being lynched to death in Pune, clams up to a deathly silence. Silence we have been told is the proverbial mode of consent, so can we assume that the absence of sharp criticism from the Prime Minister signifies approval of these acts?
Coming back to the incident. Force feeding someone fasting as an article of faith is like making an upper caste Hindu being force fed vegetarian during the month of Shravan, a month before Ganapathi celebrations. Shivaji the eclectic ruler of smaller kingdoms would have balked, he followed a peculiarly charming form of Indian pluralism, having Muslims in key positions and even building a Mosque outside his fort at Raigadh for Muslim subjects.
It is the peculiar brand of goondaism, lawlessness and majoritarian Hindutva that colours the present dispensation in Delhi and who are itching to take control of Maharashtra. Burning buses, attacking Bihari taxi drivers, spitting venom through their viterolic speeches, these acts of the bully have proven effective because of a spineless political administration (Congress and NCP has ruled Maharashtra since 1999) not taking firm action against them.
Their bone deep prejudice was evident during this controversy when they brought up Gujarat 2002 and Godhra. As if the burning alive of 59 innocents could be or should be equated to close to 2,000 brute and daylight reprisal killinhgs and rapes. But then it is this tu tu mein mein  politics that the politics of communalism, be it of the majority or minority, thrives on. Because you did this to us, we justify our own brutality, our murdeous killings, our targeted rapes etc. A recorded interview with former BJP woman parliamentarian Jaywantibehn Mehta at her Malabar Hill residence in Mumbai in the 1990s with this author was shocking. I spoke to her about the December 8-9 1992 rapes in Surat Gujarat post Babri Masjid demolition and without an ounce of concern for the women brutalised said, with her eyes glaxed over, “But what about what happened to Kashmiri Pandit women?” Both wrong, both horrific, all victim to the politics of hate.
Pakistan has been the dream state for the Hindutvawaadi since the mid 1980s, they salivate at the wrongs done in the name of religion based nationalism, confident that they can be the pallbearers of a reverse politics here, back home. With the 2014 poll results that saw large sections of urban Hindu upper caste India opt for this brand of politics, even if the percentage was and is only 31 per cent nationally, the challenge will be in both locating and reclaiming the resistance.
Ends

Wednesday, July 16, 2014

UNIFORM CIVIL CODE OR GENDER JUSTICE? By Teesta Setalvad



As NDA II seeks to open a debate without contextualising the inequities of all personal lawys, here is a piece that clears the cobwebs


MARCH 1994
COMMUNALISM COMBAT

UNIFORM CIVIL CODE OR
GENDER JUSTICE?

By Teesta Setalvad

COVER STORY

Caught between the Sangh Parivar which has communalised an essentially secular concern for a uniform civil code and the orthodox Muslim leadership resistent to any change, the women's movement and other secular-democratic forces seem to have been gripped by - an intellectual -- paralysis. Unless these organisations de-communalise the demand and shift the focus of the debate to gender justice - not just Muslim, but all peronal laws in India are loaded against women - the uniform civil code issue may prove to be a lethal weapon

UNIFORM CIVIL CODE OR GENDER JUSTICE?

Among the numerous weapons stock-piled in the saffron brigade’s propaganda arsenal, the one labelled 'Uniform Civil Code' arguably has the most lethal potential. NO doubt, the Ramjanmabhoomi movement carried the BJP and the Sangh Parivar to dizzying heights in a very short time. But ultimately, the Ayodhya dispute to be self-limiting. Devoid of any rational content, it had only an emotive appeal.

The 'One Country, One Law' demand, on the other hand, appeals to reason as well. Why should a secular society have different laws for different segments of the population? The Muslim insistence that the Union government change the law of the land to nullify the Supreme Court judgement in the Shahbano case in 1986 and the All India Muslim Personal Law Board's callous disregard of the demand for an end to the instant divorce (talq-talaq-talaq) practice in the middle of 1993 has created a public perception are totally hostile to any idea of social reform. This has only added emotional charge to what also appears to be a fairly rational argument. Nothing could better serve the propaganda needs of the Sangh Parivar. But for the fact of its electoral reverses in the assembly elections last November, the saffron brigade was expected by many to open up a new-battle front.

If Muslim orthodoxy has done its bit to aid- the RSS cause, the women's movement In particular and secular-democratic forces in general. too, cannot escape their share of the blame for letting the Hindutvavaadis totally dominate and distort the debate on badly needed reforms in all family laws in India. Through its constant argument that enacting a uniform civil code will bring about national integration, the Sangh Parivar has succeeded in making many Hindus believe that, one, only “separatist-minded” Muslims are opposed to a uniform law, and, two, the uniform civil code will only affect Muslims.

But a dangerous, if unintended, result of this silence was the smug belief among large sections of the Hindu majority, including no communal people, that while the law-abiding, secular-minded Hindus had peacefully accepted the codification of Hindu family laws in the '50s, Muslim personal law was still thickly laden with gender inequities. The Sangh Parivar's propaganda machinery played a big role in generalising and accentuating this false perception.

The lapse seems even more unforgivable because the ground level experience of women's groups throughout the country has shown that women living under all the existing personal laws- Hindu, Muslim, Christian – were victims of harassment and discrimination

Nafisa Hussain, a BJP office bearer who has petitioned the Supreme Court of India demanding a Uniform Civil Code, is for Hindu communal forces a glaring example of the sorry status of Muslim women. But the thousands of Hind Women who are deserted or denied their right to equal share in family property are of no concern to them. Polygamy is today an offence under Hindu personal law but the Muslim personal law still has a provision for four wives. The Sangh Parivar which never tires of high-lighting this inequity in law, never breathes a word about the fact that the practice, is more widely prevalent among Hindus than among Muslims.

Last June, the Ahl-e-Hadith sect inadvertently sparked a nationwide debate by reiterating their long-held stand that the widely prevalent practice of instant divorce (talaaq-fa1a.qtalaaq) among Indian Muslims was un-Islamic. But the ulema took the strange position that though triple-talaq is reprehensible in the eves of Islam, its legality cannot be questioned.

Undaunted b this, a large number of Muslim men and women publicly demanded an immediate end of this anti-women and anti-Islamic practice. It was an opportunity for women's ground and other secular-democratic minded people to intervene and to reinforce the reformist voice would-it not have been pro: woman and secular to demand that the talaaq-I-tafwid and khul, the corresponding right for the Muslim woman to unilaterally divorce her husband must be in all fairness available to her?

Christian women in India have so far fought unsuccessfully for their right to divorce. Only now, there are indications hat they may succeed in seeing a long overdue amendment to the Christian Marriage Act passed. The Hindu women's battle for a just and equitable share in property still has a long way to go.

A gender bias does undoubtedly exist in Muslim personal law. But it is undeniable that Hindu, Christian, Sikh, Buddhist. Jain and tribal women also carry the same unfair burden because of the family/customary laws applicable to them.

Even less known is the fact that while an anti-woman bias pervade; all existing personal laws a communal bias is evident not only in some of the provisions of Hindu family laws, but even the supposedly-secular Special Marriages Act. The laws of the land predictably discriminate against all women; they also treat Hindus as a special category as compared to non-Hindus. To cite a few examples:
*          The anti-women enactment of a special law for divorced Muslim women in the wake of the Shahbano controversy happened in the floodlight of negative publicity. However an amendment to the Special Marriages Act in 1978, with the primary objective of preventing property accruing to Hindu women, was enacted almost clandestinely and with hardly any murmur of protest. Following this amendment in the avowedly secular law, on contracting a civil marriage, a Muslim, Christian, Parsi or Jew no longer has access to her or his personal law of succession. They are governed by the Indian Succession Act, 1925. But a Hindu, Buddhist, Jain or Sikh shall, on contracting the same civil marriage, retain his or her personal law of succession. The obvious beneficiary of this amendment is the Hindu male and the loser, the Hindu woman.

*          Under the Hindu Succession Act, 1956, the female heirs (of Class 1) do have a right to reside in a portion of the family home. But the right to claim partition is given exclusively to male heirs.

*          Under the Hindu Marriage Act, 1955, the post-marriage conversion by either spouse furnishes to the other a ground for divorce. In other words, change of religion is treated under this Act as an unpardonable matrimonial offence. But this right to divorce is given only to the spouse who continues to remain a Hindu.

*          Under the Hindu Succession Act, 1956, children born to a Hindu after she/he has adopted another religion and the descendents of such children are disqualified from inheriting the property of a Hindu relative.

*          Under the Hindu Minority and Guardianship Ad, 1956, if either parent renounced Hinduism, the person who has committed this “offence" is automatically deprived of the right to remain the natural guardian of a minor child. There exists a gender bias too: the Hindu mother cannot act as guardian of her child unless the father is dead or otherwise disqualified.

*          Presently, adoption is a legal right available only to Hindus. This leads 'to extremely discriminatory conditions to the non-Hindu partner. Under the same Act, the natural father of a Hindu child can give or take in adoption without, in law, caring how his non-Hindu wife reacts to it. But the wife can veto his action only if she is a Hindu. Most significantly, only a Hindu child can be adopted and the right to adopt a son is denied to any person who has a Hindu son, grandson or great-grandson.


*          In the case of maintenance too, similar gender and communal biases exist: a non-Hindu wife cannot claim maintenance from he Hindu husband (either while living with him or separately). But a Hindu wife enjoys the right to live separately from her husband on grounds of his conversion without forsaking the right to be maintained by him

*          Certain income-tax benefits accrue in secular India only to Hindus who can prove that their income comes from the proceeds 0fa"Hinduundivided family."(HUF). The Supreme Court has held that 'there need not be more than one male member to form an HUF and the tax benefits in such a case should be levied on the joint family and not on the male as an individual.”

Instead of maintaining a silence on all these anti-women and pro-men or pro-Hindu provisions of family laws, should not the debate on reforms in family laws be re-framed by secularists incorporating all these arguments with a correct perspective?
First and foremost, this will

First and fore most, this will help in de-communalising the argument for change. By creating a public awareness that anti-women provisions exist in ail personal law and that the necessity and urgency for change is to remove these biases, the anti-Muslim thrust of the saffron campaign will be blunted.

When that happens, Hindutva's unstated demand of a Hindu hegemony on family laws will stand exposed. Then both the supporters and opponents of reforms can be expected to cut across the religious divide with the holy hierarchies of different faiths possibly standing on the same side.

The battle is not going to be easy. The hi-jacking of a debate which should have centred around the question of gender justice by Hindu communalists has accentuated anxisty among the minorities, who see the demand for a Uniform Civil Code as an attempt to rob them of their religious and cultural identity. The communalisation of the debate has on1 helped strengthen the hold of Muslim orthodoxy which in any case is resistant to change. But it is a battle that will have to be fought. And fought squarely. Not merely to re-gain lost ground from the saffron brigade but to strive towards gender just family laws.

Even among the secularists, opinion is sharply divided on whether tactically and on principle, the argument should be for a uniform civil code or for simultaneous reforms and parallel codification of separate family laws. While one viewpoint argues strongly for a Gender Equal Family Code that culls out the best principles from all existing family laws and offers a legislation that is both pluralistic and nondiscriminatory, He second still favours reform within existing personal laws,

Says Professor S. P. Sathe from Pune who has been working on drafting a Gender Equal Family Code: “Personal laws were never considered a part of freedom of religion." In his view, the freedom of religion, a fundamental right guaranteed under article 25 of the Indian Constitution, is not absolute and has beer, carefully drafted to subject it to prevailing notions of public order, morality and health.

He adds, 'Is preservation of your personal law tantamount to your sense of identity? No community's identity should depend upon how badly we treat our women. The inclusion of the Directive Principle of State Policy (Article 44) that clearly lays down the intention of the State to work towards a uniform civil code makes this clear."

Other advocates of a similar position argue that such a, change must come and come quickly. “Otherwise; the aggressive argument of Hindu communalists will gain more credence. We must take the debate to a different plane, argue for plurality within the same code. The whole issue must be re-framed to create a reformists v/s status quoits polarisation," argues a leading feminist from Bombay who preferred anonymity.

“The moment we do this and show that Hindus, and Hindu males also benefit from preferential treatment like the income-tax exemption granted for the HUF, communalists of all hues will unite together on the same side of the fence."

Others like noted researcher and Bohra reformist, Asghar Ali Engineer feel that 'it is not, strategic at this stage to talk I of uniform civil code as it may be misunderstood.’ But he is in complete agreement that principles of gender justice must be fought for. 'If on this question the individual communities, whoever they are, do not take the initiative then the State may have to take step,” he adds.

The first viewpoint argues for a comprehensive cote on personal laws based on the best provisions of existing Muslim, Hindu, Christian or secular-western laws as the only practicable solution This, it is argued, is not merely desirable but also more feasible in practice since the trappings of tradition, custom and faith would make it very difficult for women to seek justice under separate personal laws; The second position maintains that reform and codification of the existing personal laws is more realistic as it would be more easily accepted by different  communities; this would not  threaten ethnic and religious  identities: and rights concerning marriage, divorce and  inheritance that are so much a matter of custom, tradition and religious belief would be easier for a larger numbers of women to assert. Either way, women's organizations and all secular-democratic forces would do well to urgently initiate and alter the terms of the debate. Failure to do so now will leave them as paralysed when the 'One Country, One law' demand builds into a storm as they were when the kar sevaks assembled in Ayodhya in December. 1992.

BOX

Diversity within personal laws

The Hindutvavaadi clamour for a uniform civil code is justified on the ground that it will help bring “national interation".

How a commonality in personal laws can realise this ideal when a common criminal law has failed in eradicating crime is a question only they can, answer. Brahmanical cultural hegemony, not national integration, is more likely to be their real objective.

The oft-peddled argument of the saffron camp is based on yet another falsification: except for the minorities a uniformity in personal laws already exists. In fact, there is a lot of diversity within all the existing personal laws.

            For example,
            #          Despite the Hindu Marriage act, customary law still works as far as divorce is concerned: if you can prove it is a custom, out of cow? divorce is possible Both
HMA and Hindu Succession Act allow many other customary laws.

#          Tribals who form 8 per cent of the population are governed by customary tribal law: Among the Santhal and Bhil tribals, women cannot hold property. Its only now that they have started demanding protection against polygamy. .

#          Christians in Assam and Coorg and other Christian tribes in Bihar and Orissa have been application of the Indian Succession Act, 1925.

#          Even the Shari'at Act of lB37, codifying Muslim law and binding civil courts to apply its provisions to all Muslims relating to matters of family laws and relations is out of bounds for Muslims of J & K where the existing customary law takes precedence over it.

#          For the Muslims of Goa, the Portuguese family and succession laws still apply

#.         For the Sunni Bohras of Gujarat and the Muslim Ghirasias of Bharuch, Hindu customary law has been applied pre-and post- Independence "in the Interests of uniformity."

#          Muslims of Kerala have retained their marrumakadaysm system. It is not shared by Muslims in other parts o India.


Tuesday, July 15, 2014

DN JHA's Significant Reply to Arun Shourie's Lies Now in Hindi ansliteration by Mayank Saxena

DN JHA's Significant Reply to Arun Shourie's Lies 
Now in Hindi
Transliteration by Mayank Saxena
เคœเคฌ เคจाเคฒंเคฆा เคฎें เค‡เคคिเคนाเคธ เคตिเคจเคท्เคŸ เค•เคฐ เคกाเคฒा เค—เคฏा!
เคกी เคเคจ เคा
เคฏเคน เคชूเคฐ्เคต เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคฎंเคค्เคฐी เค”เคฐ เคญूเคคเคชूเคฐ्เคต เคชเคค्เคฐเค•ाเคฐ เค…เคฐुเคฃ เคถौเคฐी เค•ो เคกी เคเคจ เคा เค•ा เค‰เคค्เคคเคฐ เคนै, เคฏเคน เคชूเคฐ्เคฃ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เคนै; เคœिเคธเค•ा เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เค‡ंเคกिเคฏเคจ เคเค•्เคธเคช्เคฐेเคธ เคธเคฎाเคšाเคฐ เคชเคค्เคฐ เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนो เคšुเค•ा เคนै।
Ruins of Ancient Nalanda University
เคจाเคฒंเคฆा เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เค…เคตเคถेเคท
เคฎैं เค…เคฐुเคฃ เคถौเคฐी เค•ा เคฒेเค– เค•ैเคธे เคจाเคฒंเคฆा เคฎें เค‡เคคिเคนाเคธ เค—เคข़ा เค—เคฏा(How history was made up at Nalanda) เคชเคข़ เค•เคฐ เคนैเคฐाเคจ เคฅा, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจी เค…เคœ्เคžाเคจเคคा เค•ो เคชाเค เค•ों เค•े เคธाเคฎเคจे เคœ्เคžाเคจ เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เคชेเคถ เค•िเคฏा เค”เคฐ เคœ़ाเคนिเคฐ เคนै เค‡เคธเค•े เคฒिเค เค‰เคจ เคชเคฐ เคฆเคฏा เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคชाเค เค•ों เคธे เคธเคนाเคจुเคญूเคคि เคฌเคฐเคคเคจी เคšाเคนिเค। เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธीเคงे เคฎेเคฐा เคจाเคฎ เคฒेเคคे เคนुเค เคฎुเค เคชเคฐ เคช्เคฐเคฎाเคฃों เคธे เค›ेเคก़เค–ाเคจी เค•เคฐ เค•े เคช्เคฐाเคšीเคจ เคจाเคฒंเคฆा เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เคตिเคง्เคตंเคธ เคธे เคธเคฎ्เคฌเคฆ्เคง เคเคคेเคนाเคธिเค• เคคเคฅ्เคฏों เคฎें เคนेเคฐเคซेเคฐ เค•े เค†เคฐोเคช เคฒเค—ाเค, เคฎुเคे เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เค‰เคจเค•े เค†เคฐोเคชों เค•ा เค–ंเคกเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค, เค‰เคจเค•े เคช्เคฐเคฒाเคช เค•ी เค‰เคชेเค•्เคทा เค•เคฐ เคฆेเคจे เค•ी เคœเค—เคน เคธीเคงे เคนिเคธाเคฌ เคฌเคฐाเคฌเคฐ เค•เคฐเคจा เค‰เคšिเคค เคนै।     
เคญाเคฐเคคीเคฏ เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ांเค—्เคฐेเคธ 2006 เคฎें (2004 เคจเคนीं เคœैเคธा เค•ि เคถौเคฐी เคจे เค•เคนा) เคฎेเคฐा เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคिเค•เคฐเคฃ, เคชुเคฐाเค•ाเคฒीเคจ เคจाเคฒंเคฆा เค•े เคง्เคตंเคธ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคจเคนीं เคฅा, เคนाเคฒांเค•ि เค…เคฐुเคฃ เคถौเคฐी เคเคธा เค•เคน เค•े เคชाเค เค•ों เค•ो เค—ुเคฎเคฐाเคน เค•เคฐเคคे เคนुเค เค‰เคจเค•ी เค†ंเค–ों เคฎें เคงूเคฒ เคोंเค•เคคे เคนैं। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคตเคน เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค”เคฐ เคฌौเคฆ्เคงों เค•े เคฌीเคš เค•े เคช्เคฐเคคिเคฐोเคง เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคฅा, เคœिเคธเค•े เคฒिเค เคฎैं เคฎाเคจ्เคฏเคคाเค“ं เค”เคฐ เคฎिเคฅเค•ों เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเคฎाเคฃ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเค। เค‡เคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคนी เคฎैंเคจे 18เคตीं เคธเคฆी เค•े เคคिเคฌ्เคฌเคคी เค†เค–्เคฏाเคจ เคชाเค—-เคธाเคฎ-เคœोเคจ-เคœ़ेंเค— เคฎें เคฌเคคाเคˆ เค—เคˆ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เค•ा เคธ्เคฐोเคค เคธเคนिเคค เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•िเคฏा, เคœिเคธเค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฌी เคเคจ เคเคธ เคฏाเคฆเคต เคจे เค…เคชเคจी 12เคตीं เคธเคฆी เคฎें เค‰เคค्เคคเคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคจाเคฎ เค•ी เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें (เคชृ. 346) เค•िเคฏा เคฅा। เคฒेเค•िเคจ เค…เคชเคจी เคธंเค•ीเคฐ्เคฃเคคा เคธे เคฎเคœเคฌूเคฐ เคถौเคฐी เคจे เคœเคฒ्เคฆเคฌाเคœ़ी เคฎें เค‡เคธे เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคšोเคฐी เคฌเคคा เคฆिเคฏा। เคฎैं เคฏे เคญी เคฌเคคाเคจा เคšाเคนूंเค—ा เค•ि เคนिंเคฆू เค•เคŸ्เคŸเคฐเคชंเคฅी เคฎेเคฐे เคจเคนीं เค…เคชिเคคु เคฌी เคเคจ เคเคธ เคฏाเคฆเคต เค•े เคนी เคถเคฌ्เคฆ เคนैं, เค…เคคः เค•ोเคŸ्เคธ เคฎें เคนैं। เค•िเคคเคจा เคฆुเค–เคฆ เคนै เค•ि เคเค• เคฎैเค—เคธेเคธे เคชुเคฐเคธ्เค•ाเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคชเคค्เคฐเค•ाเคฐ เค•ो เคฏเคน เคญी เคฌเคคाเคจा เคชเคก़ เคฐเคนा เคนै।
เค…เคญिเคฎाเคจी เคถौเคฐी, เคคिเคฌ्เคฌเคคी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เค‰เคธ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เค•ा เคฆเคฎ्เคญ เคธे เค–ंเคกเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं, เคœिเคธเคฎें เค•ुเค› เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐ เค•े เค…ंเคถ เคนै เค”เคฐ เคฏเคน เคชुเคฐाเคฒेเค–ों เคฎें เคนै। เคถौเคฐी เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคธे เคธुเคฎ्เคชा เค•े เค•ाเคฐ्เคฏ เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐเคคे เคนैं, เค‰เคธเค•ा เคเค• เค‰เคค्เคคเคฎ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै, เค•ाเค•ुเคŸ เคธिเคฆ्เคง เคฆ्เคตाเคฐा เคฌเคจเคตाเค เค—เค เคเค• เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคœเคฌ เคช्เคฐเคตเคšเคจ เคšเคฒ เคฐเคนा เคฅा, เค•ुเค› เคฏुเคตा เคญिเค•्เคทु เคฆो เคคीเคฐ्เคฅिเค•ा (เคฌौเคฆ्เคงों เคฆ्เคตाเคฐा เคนिंเคฆुเค“ं เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒी) เคญिเค•्เคทुเค“ं เคชเคฐ เคฎाเคฐ्เคœเค• เคœเคฒ เคซेंเค• เคฐเคนे เคฅे। เคญिเค•्เคทुเค“ं เคจे เค•्เคฐुเคฆ्เคง เคนो เค•เคฐ เคฌौเคฆ्เคง เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคจाเคฒंเคฆा เค•े เคงเคฐ्เคฎเค—ंเคœ เค•े เคคीเคจ เคคीเคฐ्เคฅों เค•ो เค†เค— เค•े เคนเคตाเคฒे เค•เคฐ เคฆिเคฏा, เคœिเคธเคฎें เคฐเคค्เคจ เคธाเค—เคฐ, เคฐเคค्เคจ เคฐंเคœเค• เค”เคฐ เคชเคตिเคค्เคฐ เคชुเคธ्เคคเค•ों เค•े เคชुเคธ्เคคเค•ाเคฒเคฏ เคตाเคฒा เคจौ เคฎंเคœ़िเคฒ เค•ा เคฎंเคฆिเคฐ เคฐเคค्เคจोเคฆเคงि เคญी เคถाเคฎिเคฒ เคฅा (เคชृ. 92)। เคถौเคฐी เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•เคฐเคคे เคนैं เค•ि เค•ैเคธे เคฆो เคญिเค•्เคทु เคเค• เค‡เคฎाเคฐเคค เคธे เคฆूเคธเคฐी เคฎें เคœा เค•เคฐ เคชूเคฐे เคตिเคถाเคฒเค•ाเคฏ เค”เคฐ เคตिเคธ्เคคृเคค เคช्เคฐांเค—เคฃ เค•ो เค†เค— เคฒเค—ा เคธเค•เคคे เคนैं। เค…เคฌ เคเค• เค”เคฐ เค—เคฆ्เคฏ เคชเคฐ เคจเคœ़เคฐ เคกाเคฒिเค, เคœिเคธे 17เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เค•े เคฌौเคฆ्เคง เคญिเค•्เคทु เคเคตเคฎ् เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคคाเคฐเคจाเคฅ เคจे เคญाเคฐเคค เคฎें เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เคฒिเค–ा เคนै,
เค•ाเค•ुเคŸเคธिเคฆ्เคง เคฆ्เคตाเคฐा เคจाเคฒंเคฆा เคฎें  เคจिเคฐ्เคฎिเคค เคฎंเคฆिเคฐ เค•े เคชเคตिเคค्เคฐीเค•เคฐเคฃ เค•े เคฆौเคฐाเคจเคฏुเคตा เคเคตเคฎ् เคถเคฐाเคฐเคคी เคญिเค•्เคทुเค“ं เคจे เคฆो เคคीเคฐ्เคฅिเค•ा เคญिเค•्เคทुเค“ं เคชเคฐ เคฎाเคฐ्เคœเค• เคœเคฒ เคซेंเค• เค•เคฐ เค‰เคจ เค•ो เคฆ्เคตाเคฐ เคธे เค…ंเคฆเคฐ เค†เคจे เคธे เคฐोเค•เคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคจ เคชเคฐ เคญเคฏंเค•เคฐ เคถ्เคตाเคจ เค›ोเคก़ เคฆिเค। เค‡เคธเคธे เค†เค•्เคฐोเคถिเคค เคญिเค•्เคทुเค“ं เคฎें เคธे เคเค• เค…เคชเคจी เค†เคœीเคตिเค•ा เค•े เคช्เคฐเคฌंเคง เคนेเคคु เคšเคฒा เค—เคฏा เคคो เคฆूเคธเคฐे เคจे เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคเค• เค—เคนเคฐे เค—เคก्เคขे เคฎें เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เค•เคฐ เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคธूเคฐ्เคฏ เคธाเคงเคจा เคฎें เคฒीเคจ เค•เคฐ เคฒिเคฏा।เคชเคนเคฒे เค‰เคธ เคจे เคเคธा 9 เคธाเคฒ เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เค”เคฐ เคซिเคฐ 3 เคธाเคฒ เค”เคฐ เคฌाเคฆ เค‰เคธเคจे เคฎंเคค्เคฐเคธिเคฆ्เคงि เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐ เคฒी। เค‰เคธเคจे เคเค• เคฌเคฒि เคฆी เค”เคฐ เค…เคญिเคฎंเคค्เคฐिเคค เคฐाเค– เคšाเคฐों เค“เคฐ เคซैเคฒा เคฆी, เคœिเคธ เคธे เคคเคค्เค•ाเคฒ เคเค• เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐिเค• เค…เค—्เคจि เคช्เคฐเคœ्เคœเคตिเคฒ เคนुเคˆ เค”เคฐ เค‰เคธ เคจे เคธเคญी 84 เคฎंเคฆिเคฐों เค”เคฐ เคชांเคกुเคฒिเคชिเคฏों เค•ो เคฒीเคฒ เคฒिเคฏा, เคœिเคธ เคฎें เคธे เค•ुเค› เคจौ เคฎंเคœ़िเคฒे เคฐเคค्เคจोเคฆเคงि เคฎंเคฆिเคฐ เค•े เคŠเคชเคฐ เค•े เคคเคฒ เคธे เคฌเคนเคคे เคœเคฒ เคธे เคฌเคš เค—เคˆ। 
(เคญाเคฐเคค เคฎें เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ – เค…เคจुเคตाเคฆ: เคฒाเคฎा เคšिเคฎ्เคชा เคเคตเคฎ् เค…เคฒเค•ा เคšเคŸोเคชाเคง्เคฏाเคฏ, เคธाเคฐांเคถ เคชृ. 141-42)
เค…เค—เคฐ เคนเคฎ เค‡เคจ เคฆोเคจों เคตृเคค्เคคांเคคों เคชเคฐ เค—เคนเคจเคคा เคธे เคตिเคšाเคฐें, เคคो เคฏे เคเค• เคœैเคธे เคนी เคนैं। เคคीเคฐ्เคฅिเค•ों เคเคตเคฎ् เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐिเค• เค…เค—्เคจि เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฆोเคจों เคฎें เคเค• เคนी เคธी เคนै। เคจिเคถ्เคšिเคค เคคौเคฐ เคชเคฐ เคนเคฎ เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐों เค•ो เคธเคค्เคฏ เคจเคนीं เคฎाเคจ เคธเค•เคคे เคนैं เคฒेเค•िเคจ เคชुเคฐाเคคเคจ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเค“ं เค•े เคนिเคธ्เคธे เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เค‰เคจเค•ी เค…เคนเคฎिเคฏเคค เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐ เค•े เคจเคนीं เค†ंเค•ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै, เคœो เคธเคฎเคฏ เค•े เคธाเคฅ เคฎเคœ़เคฌूเคค เคนुเคˆ เคนैं เค”เคฐ เคธाเคฎूเคนिเค• เคถ्เคฐुเคคिเคฏों เค•ा เคนिเคธ्เคธा เคฌเคจ เค—เคˆ เคนैं। เคจ เคนी เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค”เคฐ เคฌौเคฆ्เคงों เค•े เคฎเคง्เคฏ เคถเคค्เคฐुเคคा เค•े เคคเคค्เคต เค•ो เคจเค•ाเคฐा เคœा เคธเค•เคคा เคนै, เคœो เคคिเคฌ्เคฌเคคी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฎें เคญी เคชเคนुंเคšा เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•ा 18เคตीं เคธเคฆी เค•े เค…ंเคค เคฌเคฒ्เค•ि เคฌाเคฆ เคคเค• เคนिเคธ्เคธा เคฐเคนा। เคธुเคฎ्เคชा เค•े เค†เค–्เคฏाเคจ เค•ो เคญी เคฌौเคฆ्เคง-เคคीเคฐ्เคฅिเค•ा เคช्เคฐเคคिเคฐोเคง เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคฎें เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै; เค”เคฐ เคคाเคฐเคจाเคฅ เค•े เคช्เคฐเคฎाเคฃों เค•े เคฎुเคคाเคฌिเค• เคญी เคฏเคน เคคाเคฐ्เค•िเค• เคฒเค—เคคा เคนै। เคฏเคนी เคจเคนीं เคธुเคฎ्เคชा เค”เคฐ เคคाเคฐเคจाเคฅ เคฎें เคธे เค•ोเคˆ เคญी เค•เคญी เคญाเคฐเคค เคจเคนीं เค†เคฏा। เค‡เคธเค•ा เคธीเคงा เค…เคฐ्เคฅ เคฏเคน เคนै เค•ि เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค”เคฐ เคฌौเคฆ्เคงों เค•ी เคถเคค्เคฐुเคคा เค•ी เคฏे เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคคिเคฌ्เคฌเคค เคคเค• เค‡เคธเคธे เคชเคนเคฒे เคชเคนुंเคš เคšुเค•ी เคฅी เค”เคฐ เคตเคนां เค•ी เคฌौเคฆ्เคง เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เค•ा เค…ंเค— เคฌเคจी, เคœिเคธे 17เคตीं-18เคตीं เคธเคฆी เค•े เคฌौเคฆ्เคง เค…เคญिเคฒेเค–ों เคฎें เคฒिเคชिเคฌเคฆ्เคง เค•िเคฏा เค—เคฏा। เค‡เคจ เคคเคฅ्เคฏों เค•ो เคฒेเค•เคฐ เค•िเคธी เคญी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคธ्เคตीเค•ृเคคि เคฏा เค–ंเคกเคจ เค•ी เคธเคฎीเค•्เคทा เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนोเคจा เคšाเคนिเค เคฒेเค•िเคจ เค•िเคธी เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคธे เคจ เค•ि เคถौเคฐी เคธเคฐीเค–े เค‡เคคिเคนाเคธ เค•े เคงोเค–ा เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคถเค–्เคธ เค•ी เค“เคฐ เคธे।
เคฎेเคฐे เคฆ्เคตाเคฐा เค‰เคฒ्เคฒिเค–िเคค เคคिเคฌ्เคฌเคคी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเค“ं เคฎें เคธे เคเค• เค•ी เคตिเคถ्เคตเคธเคจीเคฏเคคा เค•ो เคจ เค•ेเคตเคฒ เคฌी เคเคจ เคเคธ เคฏाเคฆเคต เคช्เคฐเคฎाเคฃिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं (เคœिเคจ्เคนें เคถौเคฐी เค…เคชเคจी เค…เคœ्เคžाเคจเคคा เคฎें เคฎाเคฐ्เค•्เคธเคตाเคฆी เค•เคนเคคे เคนैं!) เคฌเคฒ्เค•ि เค…เคจ्เคฏ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคœैเคธे เค•ि เค†เคฐ เค•े เคฎुเค–เคฐ्เคœी (เคช्เคฐाเคšीเคจ เคญाเคฐเคค เคฎें เคถिเค•्เคทा), เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เคฆเคค्เคค (เคญाเคฐเคค เค•े เคฌौเคฆ्เคง เคญिเค•्เคทु เคเคตเคฎ् เคฎเค ), เคฌुเคฆ्เคง เคช्เคฐเค•ाเคถ (เคญाเคฐเคคीเคฏ เค‡เคคिเคนाเคธ เคเคตเคฎ् เคธเคญ्เคฏเคคा เค•े เค†เคฏाเคฎ) เค”เคฐ เคเคธ เคธी เคตिเคฆ्เคฏाเคญूเคทเคฃ เคœो เค‡เคธ เค…เคญिเคฒेเค– เค•ो เคฌौเคฆ्เคงों เค”เคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•े เคฌीเคš เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•े เคซเคฒเคธ्เคตเคฐूเคช เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•े เค†เค•्เคฐोเคถिเคค เคนोเคจे เค”เคฐ เคธूเคฐ्เคฏ เคฆेเคตเคคा เค•ी 12 เคธाเคฒ เคคเค• เคคเคชเคธ्เคฏा เค•े เคฌाเคฆ เค…เค—्เคจि เค•ो เคฌเคฒि เคฆेเคจे เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคธเคฎिเคงा เคฎें เคœเคฒเคคे เค…ंเค—ाเคฐों เค•ो เคฌौเคฆ्เคง เคฎंเคฆिเคฐों เคชเคฐ เคซेंเค•เคจे เคธे เคœोเคก़เคคे เคนैं, เคœिเคธเคจे เคจाเคฒंเคฆा เค•े เคฎเคนाเคจ เคชुเคธ्เคคเค•ाเคฒเคฏ เค•ो เคจเคท्เคŸ เค•เคฐ เคฆिเคฏा, เคœिเคธे เคฐเคค्เคจोเคฆเคงि เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคฅा (เคญाเคฐเคคीเคฏ เคคเคฐ्เค•เคถाเคธ्เคค्เคฐ เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ, เคกी เค†เคฐ เคชाเคŸिเคฒ, เคชृ. 516, เคฌिเคนाเคฐ เค•े เคชुเคฐाเคคाเคค्เคตिเค• เค…เคตเคถेเคท, เคชृ. 327)। เค‰เคชเคฐ्เคฒिเค–िเคค เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคจ เค•ेเคตเคฒ เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนैं เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคจเค•ी เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐी เค”เคฐ เคตिเคถ्เคตเคธเคจीเคฏเคคा เค…เคธंเคฆिเค—्เคง เคนै। เค‰เคจเค•ा เคฎाเคฐ्เค•्เคธเคตाเคฆ เคธे เคฆूเคฐ-เคฆूเคฐ เคคเค• เค•ोเคˆ เคธเคฎ्เคฌंเคง เคจเคนीं เคนै, เคœिเคธे เคถौเคฐी เค…เคชเคจी เค…เค•เคก़ เคฎें เคฒाเคฒ เคšीเคฅเคก़ा เค•เคนเคคे เคนैं।
เค…เคฌ เคคिเคฌ्เคฌเคคी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เค•ो เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคฎें เคคเคฌाเค•़ाเคค เค เคจเคธीเคฐीเค‰เคซ़ เคฎिเคจ्เคนाเคœ เค เคธिเคฐाเคœ เค•े เคธเคฎเค•เค•्เคท เคฐเค–เคคे เคนैं, เคœिเคธเค•ी เคจ เค•ेเคตเคฒ เคถौเคฐी เค—़เคฒเคค เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค•เคฐเคคे เคนैं เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคธे เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคธे เคนी เค…เคฒเค— เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं। เคนाเคฒांเค•ि เค‡เคธเคธे เคฎेเคฐे เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃเคตाเคฆी เค•เคŸ्เคŸเคฐเคชंเคฅ เคชเคฐ เคคเคฐ्เค• เคชเคฐ เค•ोเคˆ เคซ़เคฐ्เค• เคจเคนीं เคชเคก़เคคा เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจเค•ी เค—़เคฒเคค เคœाเคจเค•ाเคฐी เค•ी เคชोเคฒ เค–ोเคฒเคจा เคญी เค…เคนเคฎ เคนै, เคœिเคธे เคœी เคฌी เคถॉ เคจे เค•เคนा เคนै, เค…เคœ्เคžाเคจเคคा เคธे เคญी เค…เคงिเค• เค˜ाเคคเค•...। เค‡เคธ เคนिเคธ्เคธे เค•ो เค—़ौเคฐ เคธे เคชเคข़िเค,       
เคตเคน (เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เค–िเคฒเคœी) เค‰เคธ เคฆेเคถ เค•े เค…เคฒเค— เค…เคฒเค— เคนिเคธ्เคธों เคฎें เคฒूเคŸเคฎाเคฐ เค•เคฐเคคा เคฐเคนा เคœเคฌ เคคเค• เค•ि เค‰เคธเคจे เคฌिเคนाเคฐ เค•े เค‰เคธ เคธंเคฐเค•्เคทिเคค เคจเค—เคฐ เคชเคฐ เค†เค•्เคฐเคฎเคฃ เคจเคนीं เค•िเคฏा। เคธเคฎเคเคฆाเคฐ เคธเคฒाเคนเค•ाเคฐों เค•ी เคธเคฒाเคน เคธे เคตเคน เค•เคตเคšों เคธे เคธुเคฐเค•्เคทिเคค 200 เค˜ुเคก़เคธเคตाเคฐों เค•े เคธाเคฅ เคฌिเคนाเคฐ เค•े เค‰เคธ เค•िเคฒे เค•े เคฆ्เคตाเคฐ เคชเคฐ เคชเคนुंเคšा เค”เคฐ เค…เคšाเคจเค• เคนเคฎเคฒा เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคฎुเคนเคฎ्เคฎเคฆ เคฌเค–्เคคिเคฏाเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคฆो เคซ़เคฐเค—़ाเคจा เค•े เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฅे, เคเค• เคจिเคœ़ाเคฎ เค‰เคฆ् เคฆीเคจ เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคธเคฎ्เคถเคฎ เค‰เคฆ् เคฆीเคจ, เคœो เค‡เคธ เค•़िเคคाเคฌ (เคฎिเคจ्เคนाเคœ) เค•े เคฒेเค– เคฅे; เคตो 641 เคˆ. เคฎें เคฒเค–เคจเคตाเคคी เคธे เคฎिเคฒे เค”เคฐ เคฏे เค‰เคธी เค•े เคนเคตाเคฒे เคธे เคนै। เคœिเคธ เคตเค•़्เคค เคงเคฐ्เคฎ เคฏोเคฆ्เคงाเค•िเคฒे เค•े เคฆ्เคตाเคฐ เคชเคฐ เคชเคนुंเคš เค•เคฐ เคนเคฎเคฒा เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे, เคคเคฌ เคฏे เคฆोเคจों เคฌुเคฆ्เคงिเคถाเคฒी เคญाเคˆ เค‰เคธเค•े เคธैเคจिเค• เคฅे, เคœเคฌ เคฎोเคนเคฎ्เคฎเคฆ เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เคจे เค–़ुเคฆ เค•ो เคฆ्เคตाเคฐ เคชเคฐ เค–เคก़ा เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•िเคฒे เคชเคฐ เค•เคฌ्เคœ़ा เค•เคฐ เค•े เคขेเคฐ เคธाเคฐा เคฒूเคŸ เค•ा เคฎाเคฒ เคฌเคฐाเคฎเคฆ เค•िเคฏा। เค‰เคธ เคธ्เคฅाเคจ เค•े เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคฐเคนเคตाเคธी เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฅे, เค‰เคจ เคธเคญी เค•े เคถीเคถ เคฎुंเคกे เคนुเค เคฅे เค”เคฐ เค‰เคจ เคธเคญी เค•ा เค•़เคค्เคฒ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคตเคนां เคชเคฐ เคญाเคฐी เคธंเค–्เคฏा เคฎें เคชुเคธ्เคคเค•ें เคฅी; เคœเคฌ เค‰เคจ เค•िเคคाเคฌों เค•ो เคฎुเคธ्เคฒिเคฎों เคจे เคฆेเค–ा เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคนिंเคฆुเค“ं เคธे เค‰เคจ เคชुเคธ्เคคเค•ों เค•ा เค†เคฏाเคค เคธเคฎ्เคฌंเคงी  เคฌ्เคฏौเคฐा เคฆेเคจे เค•ा เค†เคฆेเคถ เคฆिเคฏा; เคฒेเค•िเคจ เคธเคญी เคนिंเคฆू เคฎाเคฐे เคœा เคšुเค•े เคฅे। เค‰เคจ เค•िเคคाเคฌों เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฎिเคฒเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคœ्เคžाเคค เคนुเค† เค•ि เคตเคน เคชूเคฐा เคถเคนเคฐ เคเค• เคฎเคนाเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฅा, เค”เคฐ เคนिंเคฆी เคœ़ुเคฌाเคจ เคฎें เคตो เค‰เคธे เคฌिเคนाเคฐ เคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•เคนเคคे เคฅे (เคคเคฌाเค•़ाเคค เค เคจाเคธिเคฐी, เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी เค…เคจुเคตाเคฆ – เคเคš เคœी เคฐाเคตเคฐ्เคŸी, เคชृ. 551-52)
เค‰เคชเคฐ्เคฒिเค–िเคค เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฌिเคนाเคฐ เค•े เค•िเคฒे เค•ो เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เค•े เคนเคฎเคฒे เค•ा เคจिเคถाเคจा เคฌเคคाเคคा เคนै। เคœिเคธ เค•िเคฒेเคจुเคฎा เคฎเค  เคชเคฐ เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เคจे เค•เคฌ्เคœ़ा เค•िเคฏा เคฅा, เค‰เคธे เค”เคฆांเคฆ เคฌिเคนाเคฐ เค…เคฅเคตा เค“เคฆांเคฆเคชुเคฐा เคตिเคนाเคฐ เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा (เคฌिเคนाเคฐ เคถเคฐीเคซ़ เคฎें เค“เคฆांเคคเคชुเคฐी, เคœिเคธे เคฌाเคฆ เคฎें เคฌिเคนाเคฐ เค•เคนा เค—เคฏा)। เคฏเคน เค…เคฆिเค•ाเคถ เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐों เค•ा เคฎเคค เคนै เคฒेเค•िเคจ เคธเคฌเคธे เค…เคนเคฎ เคคौเคฐ เคชเคฐ เคœเคฆुเคจाเคฅ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคญी, เคœो เคญाเคฐเคค เคฎें เคธाเคฎ्เคช्เคฐाเคฆाเคฏिเค• เค‡เคคिเคนाเคธ เค•े เคชुเคฐोเคงा เคนैं (เคฌंเค—ाเคฒ เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ, เคญाเค— 2, เคชृ. 3-4)। เคฎिเคจ्เคนाเคœ เคจिเคถ्เคšिเคค เคคौเคฐ เคชเคฐ เคจाเคฒंเคฆा เค•ी เคฌाเคค เคจเคนीं เค•เคฐ เคฐเคนा, เคตเคน เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคธे เคนी เคฌिเคนाเคฐ เค•े เค•िเคฒे เค•ी เคฒूเคŸเคฎाเคฐ เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐเคคा เคนै (เคนिเคธाเคฐ เค เคฌिเคนाเคฐ)। เคฒेเค•िเคจ เคถौเคฐी เค•ैเคธे เคธंเคคुเคท्เคŸ เคนो เคธเค•เคคे เคนैं, เคœเคฌ เคคเค• เค•ि เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคจाเคฒंเคฆा เค•ी เคฒूเคŸเคฎाเคฐ เคธाเคฌिเคค เคจ เคนो เคœाเค। เคšूंเค•ि เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เคฎเค—เคง เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค…เคชเคจे เค…เคญिเคฏाเคจ เคชเคฐ เคฅा, เค…เคคः เคถौเคฐी เคธोเคšเคคे เคนैं เค•ि เคจाเคฒंเคฆा เค‰เคธ เคจे เคนी เคจเคท्เคŸ เค•िเคฏा เคนोเค—ा, เค”เคฐ เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐिเค• เคฐूเคช เคธे เคตเคน เค‰เคธเค•े เคฒिเค เค‰เคฆ्เคงเคฐเคฃ เคขूंเคข เคฒेเคคे เคนैं, เคœिเคธเคฎें เค‰เคธ เคธ्เคฅाเคจ เค•ी เคฌाเคค เคนी เคจเคนीं เคนै। เคจเคคीเคœเคคเคจ เคเค• เค…เคนเคฎ เคเคคेเคนाเคธिเค• เค˜เคŸเคจा, เค‰เคจเค•े เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคตिเคฐोเคงी เคชूเคฐ्เคตाเค—्เคฐเคน เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคนो เคœाเคคी เคนै। เค…เคชเคจे เค‰เคค्เคธाเคน เคฎें เคตे เค‰เคธ เคคเคฅ्เคฏ เค•ो เค—เคข़เคจे เค”เคฐ เค—เคก़เคฌเคก़ाเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं เค•ि เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เคจाเคฒंเคฆा เค—เคฏा เคนी เคจเคนीं; “เคตเคน เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคตिเคœเคฏ เค…เคญिเคฏाเคจ เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคนोเคจे เคธे เคฌเคš เค—เคฏा, เค•्เคฏोंเค•ि เคตเคน เคฆिเคฒ्เคฒी เคธे เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เคฎुเค–्เคฏ เคฎाเคฐ्เค— เคชเคฐ เคจเคนीं เคชเคก़เคคा เคฅा เคฌเคฒ्เค•ि เค…เคฒเค— เคฐाเคธ्เคคे เคชเคฐ เคฅा। (เค เคเคธ เค‘เคฒ्เคŸेเค•เคฐ, เคฐोเคฐिเค•्เคธ เค•ी เคงเคฐ्เคฎเคธ्เคตाเคฎी เค•ी เคœीเคตเคจी เค•े เคชเคฐिเคšเคฏ เคฎें)। เค“เคฆांเคคเคชुเคฐी เคชเคฐ เคนเคฎเคฒे เค•े เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เคชเคถ्เคšाเคค เคœเคฌ เคคिเคฌ्เคฌเคคी เคญिเค•्เคทु เคงเคฐ्เคฎเคธ्เคตाเคฎी 1234 เคˆ. เคฎें เคจाเคฒंเคฆा เค—เคฏा เคคो เค‰เคธे เค•ुเค› เค‡เคฎाเคฐเคคें เคฎिเคฒीं เคœो เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคฅीं เค”เคฐ เค‰เคจเคฎें เค•ुเค› เคชंเคกिเคค เค”เคฐ เคญिเค•्เคทु เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคे เคฅे เคคเคฅा เคฎเคนाเคชंเคกिเคค เคฐाเคนुเคฒเคถ्เคฐीเคญเคฆ्เคฐ เคธे เคจिเคฐ्เคฆेเคถिเคค เคฅे। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เคธंเคญเคตเคคः เคฌिเคนाเคฐเคถเคฐीเคซ़ เคธे เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เคจเคฆिเคฏा เค•ी เค“เคฐ เคाเคฐเค–ंเคก เค•ी เคชเคนाเคก़िเคฏों เค”เคฐ เคœंเค—เคฒों เคธे เคนो เค•เคฐ เคฌเคข़ा, เคœो เค˜เคŸเคจाเค•्เคฐเคฎ เค•े เคฎुเคคाเคฌिเค• , 1295 เคˆ. เค•े เค…เคญिเคฒेเค–ों เคฎें เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฎिเคฒเคคा เคนै (เคญाเคฐเคค เค•ा เคตृเคนเคค เค‡เคคिเคนाเคธ, เคญाเค— 4, เคชृ. 601)। เคฎैं เคฏे เคญी เค•เคนเคจा เคšाเคนूंเค—ा เค•ि เคฏเคน เคชूเคฐी เค•िเคคाเคฌ, เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เค‡เคคिเคนाเคธเคตिเคฆ्, เคœเคนां เคธे เคธंเคฆเคฐ्เคญिเคค เคฒेเค– เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै, เค˜ुเคก़เคธเคตाเคฐ เคธेเคจा เค•े เคฐเคตैเคฏे เคธे เคฒेเค•เคฐ เคเคคेเคนाเคธिเค• เคช्เคฐเคฎाเคฃों เคธे เคญเคฐी เคนै เค”เคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เค…เคคीเคค เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคตिเคชเคฐीเคค เคงाเคฐเคฃा เคฆेเคคी เคนै।
เคฏเคน เคจเค•ाเคฐเคจा เคจ เคคो เคธเคฎ्เคญเคต เคนै เค”เคฐ เคจ เคนी เคœ़เคฐूเคฐी เคนै เค•ि เค‡เคธ्เคฒाเคฎिเค• เค†เค•्เคฐเคฎเคฃเค•ाเคฐिเคฏों เคจे เคฌिเคนाเคฐ เค”เคฐ เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เคนिเคธ्เคธों เค•ो เคœीเคคा เค”เคฐ เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏों เค•ो เคจเคท्เคŸ เค•िเคฏा। เคฒेเค•िเคจ เค…เคฐुเคฃ เคถौเคฐी เค•े เคฌเค–़्เคคिเคฏाเคฐ เค–िเคฒเคœी เค•े เคจाเคฒंเคฆा เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•ो เคœเคฒाเคจे เค”เคฐ เคจเคท्เคŸ เค•เคฐเคจे เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคง เคœोเคก़เคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ, เค‡เคคिเคนाเคธ เคธे เคœाเคจเคฌूเค เค•เคฐ เค–िเคฒเคตाเคก़ เค•เคฐเคจे เค•ा เค…เคฆ्เคญुเคค เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै। เคœ़ाเคนिเคฐ เคนै เค•ि เคธเคช्เคคाเคนांเคค เคญเคฐ เค•े เคฒिเค เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐ เคฌเคจ เคœाเคจे เคตाเคฒे เคถौเคฐी เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคœैเคธे เค…เคจ्เคฏ เคนเคฎेเคถा เคนी เคเคคेเคนाเคธिเค• เคคเคฅ्เคฏों เคธे เค–िเคฒเคตाเคก़ เค•े เคฒिเค เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคนैं, เคฒेเค•िเคจ เค‡เคธเคธे เคธिเคฐ्เคซ เค”เคฐ เคธिเคฐ्เคซ เค—ंเคญीเคฐ เคเคคेเคนाเคธिเค• เคถिเค•्เคทा เค•ी เค•เคฎी เคนी เคธाเคฎเคจे เค†เคคी เคนै।
เคถौเคฐी เคชเคนเคฒे เคนी เคจिंเคฆเคจीเคฏ เค”เคฐ เคฎिเคฅ्เคฏाเคตाเคฆी เค‡เคฎीเคจेंเคŸ เคนिเคธ्เคŸोเคฐिเคฏเคจ เค•े 1998 เคฎें เคเคจเคกीเค เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคธे เค…เคš्เค›ा เค–ाเคธा เคตिเคตाเคฆ เค–เคก़ा เค•เคฐ เคšुเค•े เคฅे เค”เคฐ เค…เคฌ 16 เคธाเคฒ เคฌाเคฆ, เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค‰เคธเค•ा เคฆूเคธเคฐा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เคœाเคฐी เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคนै। เคตे เคญाเคœเคชा เค•े เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฎें เค†เคคे เคนी เค…เคชเคจे เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐ เค…เคตเคคाเคฐ เคฎें เค† เคœाเคคे เคนैं, เค…เคชเคจे เค†เค•ाเค“ं เค•ो เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी เคฅाเคฒी เคธे เคŸुเค•เคก़े เค—िเคฐเคจे เค•ी เคช्เคฐเคคीเค•्เคทा เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‰เคจเค•े เคช्เคฐाเคšीเคจเค•ाเคฒ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคตिเคšाเคฐ เคตिเคถ्เคต เคนिंเคฆू เคชเคฐिเคทเคฆ्, เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธ्เคตंเคฏเคธेเคตเค• เคธंเค˜ เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी เค…เคธंเค–्เคฏ เค…เคจुเคทांเค—िเค• เค‡เค•ाเคˆเคฏों เค”เคฐ เค—ुंเคกों เคธे เค…เคฒเค— เคจเคนीं เคนैं; เคœो เคตिเคฐोเคงी เคตिเคšाเคฐों เค•ी เคชुเคธ्เคคเค•ें เคœเคฒाเคจे, เค‰เคจเค•े เคฎुเคคाเคฌिเค• เคˆเคถเคจिंเคฆเค• เค•เคฒाเค•ृเคคिเคฏों เค•ा เคง्เคตंเคธ, เคญाเคฐเคคीเคฏ เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ा เคญ्เคฐाเคฎเค• เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เคฌเคจाเคจे เค”เคฐ เค…เคธเคนिเคท्เคฃुเคคा เค•ी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ा เคชोเคทเคฃ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคนैं। เคฎेเคฐे เค—ोเคฎांเคธ เค–ाเคจे เค•ो เคฒेเค•เคฐ เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•े เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เค•े เคฌाเคฆ เค‡เคจ्เคนोंเคจे เคฎेเคฐी เค—िเคฐเคซ्เคคाเคฐी เค•ी เคฎांเค— เค•ी เคฅी เค”เคฐ เคœेเคฎ्เคธ เคฒेเคจ เค•ी เคถिเคตाเคœी เคชเคฐ เค•िเคคाเคฌ เค†เคจे เค•े เคฌाเคฆ เค‰เคธเค•ो เคช्เคฐเคคिเคฌंเคงिเคค เค•เคฐเคตा เคฆिเคฏा। เคฏเคน เคธंเคฏोเค— เคจเคนीं เคนै เค•ि เคถौเคฐी, เคฆीเคจा เคจाเคฅ เคฌเคค्เคฐा เคœैเคธे เคฒोเค—ों เค•े เคธाเคฅ เคธौเคนाเคฐ्เคฆเคชूเคฐ्เคฃ เคฆिเค–เคคे เคนैं, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เค เค•े เคฐाเคฎाเคจुเคœเคจ เค•े เคฐाเคฎाเคฏเคฃ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เค•ी เคตिเคญिเคจ्เคจเคคा เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคจिเคฌंเคงों; เคนिंเคฆुเคค्เคต เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคตैเค•เคฒ्เคชिเค• เคจเคœ़เคฐिเค เคชเคฐ เคตेंเคกी เคกोंเค—िเคฏเคฐ เค•ी เคชुเคธ्เคคเค•; 1969 เคธे เค…เคนเคฎเคฆाเคฌाเคฆ เคฎें เคธाเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคฏिเค•เคคा เค”เคฐ เคฒैंเค—िเค• เคนिंเคธा เคชเคฐ เคฎेเค˜ा เค•ुเคฎाเคฐ เค•े เคถोเคง เค”เคฐ เค†เคฐเคเคธเคเคธ เค•ी เคจिंเคฆा เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคถेเค– เคฌंเคฆोเคชाเคง्เคฏाเคฏ เค•ी เคชाเค ्เคฏ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ो เคจिเคถाเคจे เคชเคฐ เคฒिเคฏा।
เคธंเคญเคตเคคः เค…เคฐुเคฃ เคถौเคฐी เคจे เค…เคชเคจे เค›เคฆ्เคฎ, เค—़เคฒเคค เค”เคฐ เค—เคข़े เค—เค เคเคคेเคนाเคธिเค• เคธाเค•्เคท्เคฏों เค•ो เคชुเคจः เคฆूเคธเคฐे เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐ เค•े เคเค• เคคाเคœ़ा เคฏुเคฆ्เคง เค•ा เค‰เคฆ्เค˜ोเคท เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคนै, เคœिเคธเคธे เคฌเคค्เคฐा เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคœैเคธों เค•ो เคชूเคฐा เคฒाเคญ เคฎिเคฒ เคธเค•े।
(เคกी เคเคจ เคा, เคฆिเคฒ्เคฒी เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เค‡เคคिเคนाเคธ เคตिเคญाเค— เค•े เคชूเคฐ्เคต เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เค”เคฐ เคตिเคญाเค—ाเคง्เคฏเค•्เคท เคฐเคนे เคนैं। เค‰เคจเค•ी เค…เคนเคฎ เค•़िเคคाเคฌें เค…เคฐ्เคฒी เค‡ंเคกिเคฏा เค”เคฐ เคฆ เคฎिเคฅ เค‘เคซ เคฆ เคนोเคฒी เค•ाเคŠ เคนैं। )
D N Jha is Former Professor and Chair, Department of History, University of Delhi. His important publications include Early India and The Myth of the Holy Cow.